Heb je plotseling lange, wiebelige, lichte steeltjes met weinig tot geen bladeren? Oeps! Je zaailingen zijn doorgeschoten.
Doorgeschoten zaailingen worden veelal veroorzaakt door een gebrek aan (genoeg) licht. Te vroeg zaaien, te weinig water of een gebrek aan dag- of zonlicht kunnen daarnaast oorzaken zijn die het doorschieten van zaailingen bevorderen.
Gelukkig hoef je niet direct de doorgeschoten zaailingen weg te gooien. Met een beetje extra liefde en aandacht kunnen deze plantjes nog uitgroeien tot sterke gewassen!
Hoe herken je doorgeschoten zaailingen?
Het doorschieten wordt voornamelijk veroorzaakt door een tekort aan licht. De zaailingen strekken zich letterlijk uit naar het licht, waardoor het steeltje uitrekt. Je ziet dan in de meeste gevallen ook een iel, licht steeltje als stam in plaats van een gezonde groene steel. Ook kenmerken deze plantjes zich vaak door klein en weinig bladvorming.
Het is dan ook logisch dat doorgeschoten zaailingen het meest voorkomen bij voorzaaien op de vensterbank. Zaai je de zaden voor onder kweeklampen dan heb je hier minder snel last van, maar ook dan kan het nog gebeuren. De kans is kleiner omdat het licht van kweeklampen een stuk makkelijker bereikbaar is voor de zaailingen en het licht wordt evenredig verdeeld.
Soorten die extra gevoelig zijn voor doorschieten zijn courgette, sla, bieten, tomaten, boerenkool en broccoli.
Doorgeschoten zaailingen probeer je bij voorkeur zo veel mogelijk te voorkomen. Door het uitstrekken is de zaailing namelijk een stuk kwetsbaarder voor (weers)invloeden. Stel je de plantjes bloot aan wind, dan loop je een groter risico op het breken van de steel. Voorkom je het knappen van de stam maar buigt de de steel wel door dan liggen ziekten en rot op de loer door het contact van de plant met de grond.
Nog een risico bij doorgeschoten zaailingen heeft te maken met de groei van de stengels. Deze stammetjes zijn niet volgroeid. Hierdoor loopt het plantje meer risico op ziekten en plagen.
De kans op doorschieten verkleinen
Doorschieten wil je dus zo veel mogelijk voorkomen. En dat kan door een paar basisprincipes goed in de gaten te houden.
- Verlichting
De voornaamste reden voor het doorschieten van zaailingen is een tekort aan zon- of daglicht. Gelukkig is dit makkelijk te voorkomen. Zaai je op een locatie waar weinig of te kort zonlicht op staat, dan vergroot je de kans. Kies dus een lichte plaats om voor te zaaien zoals een zonnige vensterbank of een kas. - Bewatering
Niet consistent bewateren bevordert de kans op doorschieten. Te veel is natuurlijk niet goed, maar te lange perioden van droogte ook niet. Krijgt de zaailing niet genoeg water dan kan het niet langer voedingsstoffen opnemen uit de grond. Voorkom daarom dat de zaden of zaailingen droog of onder water komen te staan. De makkelijkste manier om dit te controleren is door de aarde te voelen. Is de grond op 3 cm diepte nog vochtig? Wacht dan nog even met water geven. - Warmte
Om de ideale ontkiemingstemperatuur te bereiken kun je gebruik maken van warmtematten. Ook het afdekken van zaden met bijvoorbeeld een plastic deksel kan helpen om de zaden te laten ontkiemen. Blijf je deze twee hulpmiddelen gebruiken na het ontkiemen dan kan dit tegen je gaan werken. Een te warme omgeving werkt doorschieten in de hand. Zet dus na het ontkiemen van de zaden de warmtemat uit of haal het deksel weg!
Alle informatie over kweekmatten vind je in dit artikel. - Ruimte
Een minder bekende oorzaak van doorschieten, maar zeker een om in de gaten te houden: te weinig ruimte voor de zaailingen. Hou altijd de aanbevolen zaaiafstand aan om problemen te voorkomen. Zo verklein je de kans op doorschieten én hoeven de zaailingen niet te concurreren om licht en voedingsstoffen op te kunnen nemen. Niet alleen werkt te weinig ruimte doorschieten in de hand, ook het verpotten of uitplanten wordt een stuk lastiger als de wortels in elkaar gegroeid zijn.
Red de doorgeschoten zaailingen
Helaas, niet alle doorgeschoten zaailingen zijn nog te redden. Maar, als je er vroeg genoeg bij bent zijn er een paar mogelijkheden die je kunt proberen om de plantjes nog te kunnen redden.
- Verpotten
Is het plantje al flink doorgeschoten? Zorg er dan als eerste voor dat je de tere stengel beschermt. Dit doe je door de zaailing te verpotten. Kies een grotere pot en plant de zaailing tot de eerste set bladeren in de grond. Zo bescherm je de tere stengel en kan de zaailing sterkere wortels ontwikkelen. - Licht aanpassen
De vuistregel qua licht voor zaailingen is 16 uur dag- of zonlicht en 8 uur duister. Probeer hier zo veel mogelijk naar toe te werken. Zet kweeklampen ’s avonds uit of dek het raam of de kas af op een vaste tijd.
Staan de zaailingen in de vensterbank? Probeer dan de plantjes te redden door een groeilamp te gebruiken. De beste keuze is het gebruik van een LED-kweeklamp. Deze lampen geven de warmte niet af en zijn energiezuinig. Een bijkomend voordeel aan deze lampen is dat je ze kunt schakelen op een timer. Zo kun je automatisch de lampen instellen om 16 uur licht en 8 uur donker te verkrijgen. Let er wel op dat je de lampen op de juiste afstand van de plantjes zet voor een optimaal resultaat. Aanbevolen wordt een afstand van 7 à 8 centimeter vanaf de top van de plant. - Temperatuur aanpassen
Uitzonderingen daar gelaten, ontkiemen de meeste zaden het best tussen temperaturen van 23°C – 35°C. Na het ontkiemen wil je de temperatuur terugbrengen naar 18°C tot 21°C. In de nachtelijke uren zorg je bij voorkeur voor een temperatuur tussen 12°C – 16°C.
- Kracht herstellen
Net als bij het afharden van zaailingen is het ook op dit moment goed om de plantjes voor te bereiden op weersinvloeden. Om de kracht terug te krijgen in de stengels is het goed om de wind na te bootsen. Dit kan makkelijk door met je handen over de toppen van de zaailingen te strijken of het plaatsen van een ventilator bij de plantjes. Door deze kunstmatige wind wennen de zaailingen aan de externe invloeden. Het helpt daarnaast om de kracht terug te krijgen in de stengels.
Let op: Wanneer je een ventilator bij plantjes plaatst droogt de grond sneller uit. Let dus extra goed op het vochtgehalte in de grond!
- Sterk wortelgestel
Sterke planten hebben een compleet en sterk wortelgestel. Geef hier dus ook extra aandacht aan bij het redden van deze zaailingen. Geef de zaailingen niet meer van bovenaf water, maar juist van onderaf. Zorg voor potjes of een zaaitray met drainagegaten en plaats deze in een grotere (platte) bak of op een schaal. Geef vervolgens via deze bak of schaal water. Zo stimuleer je de wortels om dieper te wortelen, op zoek naar water. De plant zal zo een sterker wortelgestel groeien. - Uitplanten
Is de laatste vorstperiode voorbij en zijn de zaailingen klaar om naar buiten te gaan? Plant de zaailingen dan zo snel mogelijk uit. De natuurlijke omstandigheden zijn de beste mogelijkheid om doorgeschoten zaailingen te redden. Vergeet niet de zaailingen eerst af te harden!
Een gebrek aan licht is de voornaamste reden voor het doorschieten van zaailingen. Dit kan ook gebeuren ondanks het gebruik van een kweeklamp. Heb je de lamp te hoog boven de zaailingen geplaatst dan kan dit gebeuren. Hou een afstand aan van 7 à 8 centimeter boven het plantje om de lampen te plaatsen om doorschieten te voorkomen.
Helaas zijn niet alle doorgeschoten zaailingen nog te redden. De beste kans op herstel is bij vroegtijdige constatering. Ben je er op tijd bij dan heb je in de meeste gevallen nog een goede kans op herstel door er voor te zorgen dat de planten genoeg licht, lucht en water krijgen.
Van doorgeschoten zaailingen wordt geen enkele moestuinierder blij. Gelukkig kun je, als je er op tijd bij bent, de plantjes nog wel redden. Voorkomen is nog altijd beter dan genezen, dus zorg voor de optimale omstandigheden wanneer je de zaden zaait. Zo geniet jij eind van het groeiseizoen van de lekkerste gewassen uit eigen tuin!
