Tegenwoordig willen we steeds meer zelfvoorzienend zijn. En de moestuin is daar een goed voorbeeld van! Maar ben je na het zomerseizoen dan weer op de supermarkt aangewezen? Zeker niet. Verleng je seizoen en geniet ook in de herfst en zelfs winter van je eigen geteelde gewassen.
Een aantal gewassen zijn perfect geschikt voor het moestuinieren in de herfst. Wist je dat een aantal gewassen zelfs beter smaken wanneer het gevroren heeft? Kolen, spruiten en rapen zijn hier goede voorbeelden van.
Versla de winterblues met een lege moestuin na de zomer. Kies uit deze gewassen jouw favorieten en ga aan de slag om nog langer te genieten van een goed gevulde moestuin!
De uitdagingen van de herfst moestuin
Ieder jaar kent zijn eigen uitdagingen. Heb je alles goed doorberekend en voorbereid op de gemiddelde temperatuurwaarden van de afgelopen jaren, valt de vorst vroeg in. Het kan altijd gebeuren. Maar, geen paniek. Variëteiten die je kunt gebruiken voor de herfstteelt zijn vaak ook geschikt om juist te gebruiken bij de vroege teelt; vroeg in het voorjaar.
Hou bij het moestuinieren in de herfsttuin altijd rekening met deze factoren:
- Bepaal de eerste verwachte vorstdatum. De website van het KNMI geeft een goed gemiddelde voor de verwachte eerste vorst
- Weet hoe lang de gewassen nodig hebben voordat de oogsttijd bereikt wordt
- Wees je bewust van de ideale ontkiemingstemperatuur. Meet de bodemtemperatuur vooraf zodat je weet of de zaden kunnen ontkiemen bij de huidige temperatuur
- Hou altijd de weersverwachtingen in de gaten! Wordt er plotseling noodweer verwacht of komt de vorst al vroeg? Neem dan maatregelen om de gewassen te beschermen. Bijvoorbeeld met een tunnelkas of een schaduwdoek bij te warme temperaturen
Aandachtspunten bij het bepalen van de zaaidatum
Zaaien en uitplanten voor de herfsttuin kan nog best een uitdaging zijn. Niet alleen wil je de beste omstandigheden voor de zaden en plantjes hebben, ook het weer doet vaak wat het wil. Zomaar de zaden zaaien of zaailingen uitplanten wil dan ook nog wel eens mislukken.
Voor de herfstteelt is het goed om de omstandigheden in de gaten te houden. Te beginnen met de kiemtijd; deze vind je in eerste plaats op de verpakking van de zaden. Omdat de temperaturen lager liggen na het hoogseizoen, wil je hier 14 dagen bij optellen. Hiermee compenseer je de tragere groei bij lagere temperaturen.
Staat er dus op de verpakking een totale kweektijd van 60 dagen, reken dan met 74 dagen. Let op: bereken deze tijd vanaf ontkieming (bij zaaien in volle grond) of vanaf het moment van verplanten (bij binnen voorzaaien).
De beste gewassen voor de herfsttuin
- Spruiten: Misschien wel het meest bekende gewas voor de late teelt is de spruit. Deze plant groeit het best bij temperaturen tussen 7°C en 23°C. De smaak van spruitjes komt pas echt tot hun recht wanneer de vorst er over is geweest. Een paar dagen onder het vriespunt kan deze plant ook prima overleven. Zaai in het voorjaar of direct na de laatste zomerhitte en kies een plaats in de volle zon voor de beste oogst.
- Rucola: Een gewas wat het goed doet bij koelere temperaturen is rucola. Je kunt dit gewas tot in de late zomer (midden september) zaaien en zo tot na het hoogseizoen oogsten. Oogst tot de plant begint te bloeien of wanneer deze afsterft.
- Bieten: Bieten zijn dé perfecte keuze voor de herfst moestuin. De biet heeft een meer heldere kleur en de smaak is vaak zoeter dan van de zomerteelt. Zaai de bieten ongeveer 8 weken voor de eerste verwachte vorst. In Nederland is de eerste vorst gemiddeld begin november. Zaaien doe je dan dus bij voorkeur begin september. Temperaturen van -5°C kan de biet overleven. De herfstoogst van de biet is ook redelijk snel; begin al na vijf weken te controleren of de biet klaar is voor de oogst.
- Paksoi: Een gewas wat in de zomer snel kan doorschieten is Paksoi. Geen verrassing dus dat dit gewas het prima doet na het hoogseizoen. Zaai de paksoi zo’n zes weken voor de eerste verwachte vorst. De paksoi zaai je bij voorkeur in de volle zon of halfschaduw.
- Broccoli: Nog een gewas wat in de zomer snel kan doorschieten is broccoli. Bij koelere temperaturen steekt dit gewas de energie in het ontwikkelen van grote koppen, in plaats van het focussen op bloeien. De smaak van broccoli is het lekkerst na de vorst. Je zult merken dat de smaak zoeter en malser is. Zaai de broccoli binnen voor, en plant uit in de moestuin zo’n tien weken voor de eerste verwachte vorst (in Nederland dus eind augustus). Zorg wel voor bescherming rondom de planten tegen ongedierte zolang de temperaturen hoog zijn.
- Bosui: Heb je weinig ruimte en weinig tijd, dan is de bosui een geschikt gewas voor in de herfsttuin. Deze planten zijn klein en vragen weinig aandacht. Zaai acht weken voor de eerste vorst en bescherm de planten tijdens de winter tegen hevige weersomstandigheden. Leuk voordeel van de bosui is dat je ze makkelijk kunt vermeerderen en je zo helemaal zelfvoorzienend kunt worden!
- Kolen: Ook de kolen leveren de beste smaak op na lichte vorst. Wil je deze winter van je eigen geteelde zuurkool, dan mag de kool niet ontbreken in je herfsttuin. Zaai binnenshuis zo’n twaalf weken voor de eerste verwachte vorst. Plant na vier tot zes weken uit op een zonnige plek en zorg voor eventuele bescherming tegen teveel warmte. Dit kun je bijvoorbeeld tegengaan met schaduwdoek boven de zaailingen. Wil je je eigen zuurkool maken, lees dan hier hoe je de kool fermenteert.
- Wortel: Nog een favoriet in de koudere maanden: wortels. Zaai ze al tijdens de laatste zomerhitte om de gewassen een eerste groei te geven. Zo krijg je dikke, lange en zoete wortelen in het najaar. Zaai direct in de grond zo’n tien weken voor de eerste verwachte vorst voor het beste resultaat.
- Boerenkool: Een gewas wat lang groen blijft, en het ook in de wintermaanden nog goed kan doen is de boerenkool. Het zetmeel in de bloemkool wordt omgezet in suikers bij nachtvorst. Ideaal dus om in de herfsttuin te hebben. Zaai in de volle grond vanaf zes tot acht weken voor de eerste verwachte vorst.
- Koolrabi: Nog een gewild gewas omdat deze zeer vorstbestendig is: koolrabi. Niet alleen de bollen, maar ook de bladeren kunnen gegeten worden. Zaai in de vollegrond zo’n zes tot acht weken voor de eerste verwachte vorst.
- Koolraap: De koolraap heeft ongeveer 90 dagen nodig om te rijpen en zijn het lekkerst na de eerste vorst. Eerder kun je de bladeren al oogsten en gestoomd of gekookt gegeten worden.
- Spinazie: Waarschijnlijk niet onbekend: spinazie is een prima gewas voor de koelere weersomstandigheden. Bij minder warm weer groeit de plant snel en groot. Lichte vorst en zelfs bevriezing is voor deze plant geen probleem en daarom mag dit gewas niet ontbreken in de herfsttuin. Zaaien doe je acht weken voor de eerste verwachte vorst.
- Rapen: De raap heeft ongeveer 60 dagen nodig om te rijpen. Een kortere oogsttijd dus en prima om in koeler weer te telen. De ideale temperatuur voor rapen is 15°C.
- Ramenas (Winterradijs): Ramenas kan flink groot worden; tot wel enkele kilo’s. Deze variëteit groeit langzamer dan de gebruikelijke zomervariant. Zaaien doe je al vroeg; begin of midden zomer. Vergeet niet een laag mulch toe te voegen om de gewassen koel te houden tijdens hoge temperaturen
Natuurlijk ben je niet beperkt door deze gewassen om te kunnen oogsten in het najaar. Maak gebruik van een tuinkas, verhoogde bedden of ga binnen verder en geniet zo lang mogelijk van je eigen verse oogst!
