Waarom zou je jaarlijks nieuwe zaden kopen als je ze ook zelf kunt oogsten en bewaren voor het volgende seizoen? Van een flink aantal gewassen kun je makkelijk de zaden bewaren zodat je deze het volgende jaar weer kunt gebruiken.
Bij het bewaren zijn een aantal zaken belangrijk om te weten: van welke gewassen je makkelijk de zaden kunt oogsten, hoe je deze kunt bewaren tijdens de wintermaanden en welke zaden je niet kunt hergebruiken.
Om steeds meer zelfvoorzienend te worden is een makkelijke manier om je eigen geteelde groentezaden in te winnen en te bewaren voor het volgende seizoen. We vertellen je precies hoe je dit makkelijk zelf doet!
De beste zaden om te bewaren
Ga je voor het eerst zaden inwinnen en bewaren? Kies dan voor een makkelijk gewas om mee te beginnen. Tomaten, paprika, bonen, sla en erwten zijn goede soorten om mee te starten. Reden hiervoor is dat de bloemen van deze gewassen zelfbestuivend zijn. Dit voorkomt afwijkingen in volgende generaties gewassen. Deze zaden hebben daarnaast geen extra behandeling nodig om ze te kunnen bewaren. Goed drogen volstaat en je bent dus snel klaar om de zaden naar de opslag te brengen!
Gewassen die zowel mannelijke- als vrouwelijke bloemen hebben veroorzaken kruisbestuiving. Hierdoor is het lastiger om de zaden zuiver te houden. Bestuiving kan door de wind of door insecten gebeuren. Hierbij kun je bijvoorbeeld denken aan pompoen, komkommer, meloen en kalebassen. Voor het huidige gewas heeft dit nauwelijks invloed, maar voor volgende generaties kan dit de smaak en uiterlijke kenmerken beïnvloeden.
Voor het bewaren van zaden kies je bij voorkeur voor open bestoven planten. Dit zijn zichzelf bestuivende planten of kruisbestuivers. Bij deze gewassen is de impact van kruisbestuiving minimaal. Van deze gewassen kun je op een volgend seizoen ook weer veilig zaden bewaren.
Maak je gebruik van hybride gewassen in de moestuin? Deze kun je inwinnen en bewaren om op een volgend jaar te gebruiken. Toch gebeurt dit weinig, en wel om goede redenen. De nieuwe gewassen zullen namelijk niet identiek aan de moederplant zijn. De combinatie van eigenschappen kan sterk afwijken en daardoor is de onzekerheid groot hoe de plant zal ontwikkelen. Bewaar je hybride zaden en gebruik je deze op een volgend jaar, dan kan het bijvoorbeeld gebeuren dat de plant geen vrucht draagt.
Eenjarige of tweejarige gewassen
De makkelijkste zaden om te oogsten (tomaat, peper, erwt en bonen) zijn eenjarige gewassen. Andere soorten, van tweejarige gewassen, kun je pas in het tweede jaar oogsten. Pas dan produceren deze gewassen namelijk hun zaden. De meest bekende tweejarige gewassen zijn pastinaken, rapen, bieten, spruitjes, bloemkool, wortels, uien en selderij. Heb je er tijd en ruimte voor om deze gewassen twee jaar te houden? Haal dan het gehele gewas dan (met vrucht!) uit de grond en bewaar deze in de winter. Bij voorkeur bewaar je het gewas in een wortelkelder. In het nieuwe jaar kunt je de plant opnieuw uitplanten en dezelfde stappen volgen voor het oogsten als de eenjarige gewassen.
Een aantal aanbevelingen
De gewassen waar je het beste zaden van kunt bewaren zijn tomaten, pepers, erwten en bonen. Weet je vooraf al dat je de zaden wilt inwinnen en bewaren, kies dan bij voorkeur voor de volgende soorten:
- Tomaat: Big Rainbow, San Marzano of Brandywine
- Peper: Habanero, California Wonder of Corno di Toro
- Erwt: Lincoln, Little Marvel of Perfection
- Bonen: Kentucky Wonder, Blue Lake of Tendercrop
Wanneer zijn zaden rijp om te oogsten?
Goed om te weten: niet alle zaden die je ziet kunnen ingewonnen worden om volgend jaar weer te zaaien. Zorg er voor dat de zaden rijp zijn voordat je deze oogst. Dat is ook het moment dat de zaden levensvatbaar zijn.
- Erwten en bonen: zodra het omhulsel bruin wordt en de zaden los komen te liggen zijn deze klaar om te oogsten
- Paprika: zodra de paprika rijp is en de juiste kleur heeft en licht begint te verschrompelen kunnen de zaden geoogst worden
- Tomaat: zodra de tomaat volledig op kleur is kunnen de zaden ingewonnen worden
- Komkommer: de zaden van de komkommer oogst je wanneer de komkommer overrijp en geel van kleur is
- Pompoen: zodra de schil hard is geworden kunnen de zaden geoogst worden
- Watermeloen: oogst de zaden van de watermeloen wanneer de rank bruin begint te kleuren en uitdroogt
- Meloen: zodra de meloen rijp is, en de stengel dus begint te drogen en bruin verkleurt, zijn de zaden oogstklaar
Zaden bewaren
Onderzoek vooraf goed hoe je de zaden het best kunt inwinnen. Sommige gewassen, zoals paprika, zijn makkelijk; deze neem je eenvoudig uit de vrucht. Pompoenzaden hebben eerst een flinke spoelbeurt nodig en bij tomaten en meloenen moet je er zeker van zijn dat de gelachtige laag om de zaden verwijderd is voordat je ze laat drogen. Controleer dus vooraf goed hoe je de zaden het best kunt oogsten, om te voorkomen dat de moeite voor niets is geweest.
Tips
- Onderzoek van tevoren hoe groot de kans op kruisbestuiving, en daarmee aanpassing, van het gewas is
- Kies altijd de sterkste plant en meest smaakvolle vruchten om de zaden van te bewaren
- Bewaar geen zaden van zwakke of afwijkende gewassen
- Wees er zeker van dat de zaden goed droog zijn voordat je ze opbergt. Doe je dit niet, dan word je onaangenaam verrast door schimmel in het volgende seizoen.
- Vergeet niet de zaden te labelen met variëteit en jaartal!
- Zaai of plant bij voorkeur jaarlijks op een andere plaats in de moestuin om ziekten en plagen te voorkomen
De meeste zaden houden een aantal jaren hun kiemkracht. Sommige kun je zelfs tot tien jaar lang blijven gebruiken. Test in het nieuwe seizoen altijd de kiemkracht van de zaden, zodat je zeker weet dat de zaden levensvatbaar zijn. Hoe je dit test, lees je hier.
TIP! Voeg een zakje silicagel droogmiddel toe aan de zaden. Dit helpt het vocht op te nemen en de zaden droog te bewaren.
Voordat je de zaden opbergt voor de winter wil je er zeker van zijn dat de zaden goed droog zijn om schimmel te voorkomen. Test daarom vooraf of de zaden goed gedroogd zijn. Knijp een zaadje uit. Gebruik hiervoor een tang of sla het zaadje stuk met een hamer. Als het droog is zal het zaadje versplinteren. Sla je het plat of voelt het nog zacht of vochtig, dan moeten de zaden langer gedroogd worden.
Zaden bewaar je bij voorkeur op een koele, droge en donkere plaats. Zijn de zaden kort blootgesteld aan vorst, dan hoeft dit niet direct te betekenen dat de zaden niet langer kiemkrachtig zijn. Voorkom wel vochtige en warme omstandigheden, zodat de zaden niet te vroeg ontspruiten.
Bespaar kosten op jaarlijks aanschaffen van nieuwe zaden en oogst je eigen zaden. Bewaar de zaden in een papieren envelop met de variëteit en datum er op en bewaar ze koel, droog en donker. Zo geniet je volgend jaar opnieuw van je favoriete groente uit eigen tuin!
