Je hebt het vast wel eens meegemaakt: zorgvuldig gezaaide zaden die vervolgens niet of nauwelijks opkomen. Zonde van je voorbereidingen, (pot)grond, tijd en energie. Dit kun je makkelijk voorkomen door vooraf je zaden te testen op kiemkracht met een kiemtest. Klinkt moeilijk? Is het niet!
Ben je niet zeker over de houdbaarheid van je zaden, doe dan een eenvoudige kiemtest. Test tien zaden, zodat je exact uit kunt rekenen hoeveel procent van de zaden nog kiemkrachtig is. Op basis van deze aantallen kun je eenvoudig het aantal te zaaien zaden uitrekenen zodat je voldoende zaailingen hebt om uit te planten.
Zaden hebben een bepaalde houdbaarheid. Prei en uitjes kun je bijvoorbeeld maar één jaar gebruiken, terwijl komkommers en tomaten tot wel zes jaar kiemkrachtig kunnen blijven. Neem 10 zaden, een plastic zakje, wat keukenpapier, een plantenspuit en een bakje en test eenvoudig of het nog de moeite waard is om je zaden te zaaien!
Wil je weten hoe lang de zaden over het algemeen gebruikt kunnen worden? Bekijk dan het makkelijke overzicht over de houdbaarheid van zaden.
Klik direct naar wat je zoekt
Kiemproblemen
Ook als je zaden de uiterste houdbaarheidsdatum nog niet bereikt hebben kunnen er kiemproblemen optreden. Zaden hebben een aantal factoren nodig om überhaupt te kunnen ontkiemen: licht, lucht, vocht en warmte. Maar er zijn meer factoren om op te letten bij het zaaien van de zaden. Voorkom deze veelvoorkomende kiemproblemen.
Temperatuur
Zaden hebben een voorkeur voor de juiste temperatuur om te kunnen ontkiemen. Veelal wordt gedacht dat, bij het binnen voorzaaien, zo’n 21 graden Celsius op de vensterbank de ideale plaats is. Maar wist je dat sla en pastinaken het best ontkiemen bij veel lagere temperaturen; zo’n 17 à 18 graden Celsius? Controleer dus altijd de beste temperatuur per (groente)soort.
Timing
We hebben ons er allemaal wel eens schuldig aan gemaakt: de dagen worden weer langer, het zonnetje laat zich weer wat vaker zien; de zaaikriebels zijn er weer! Maar pas op met te vroeg zaaien: zaai je te vroeg dan blijf je vaak achter met doorgeschoten en veel te fragiele dunne steeltjes die geen kans meer maken op het uitgroeien tot sterke planten om gewassen te dragen. Lees je vooraf goed in vanaf wanneer je kunt gaan starten met (voor)zaaien van de zaden. Zijn de weersomstandigheden naar verwachting goed genoeg wanneer de zaailingen klaar zijn om uit te planten? Of kun je dan nog vorst verwachten? Het is lastig, maar beter wacht je tot de juiste periode om te zaaien, anders moet je weer opnieuw beginnen en zaai je uiteindelijk alsnog later dan had gekund!
Vocht
Alle zaden hebben vocht nodig om te ontkiemen. Maar, zaden en zaailingen zijn broos en dus uitermate gevoelig voor een overvloed aan vocht. Probeer in de ideale omstandigheden om te zaaien in een zaaitray of bakjes met gaten aan de onderzijde, zodat het overtollig vocht weg kan vloeien. Zo voorkom je verschimmelen van de zaden of rotting aan de tere wortels van de zaailingen. Probeer daarnaast zoveel mogelijk zuiver water te geven. In dit artikel lees je alles over het onttrekken van chloor uit water, zodat deze schadelijke mineralen de zaden niet aantasten.
Verdorren na ontkiemen
Heb je het wel eens meegemaakt? De zaailingen kwamen mooi op maar verdorden vervolgens net zo snel? Niets zo frustrerend. Het probleem? Te weinig luchtcirculatie rondom de zaailingen en grond. Bijvoorbeeld door het (te lang) afdekken van de zaailingen zodat er niet genoeg frisse lucht bij kan komen. Ook een teveel aan vocht draagt hier aan bij. Zorg dus altijd voor genoeg luchtcirculatie bij de zaailingen.
Tip: zet je een ventilator bij de zaailingen, dan wennen ze ook direct aan het gevoel van de wind. De zaailingen krijgen hierdoor een sterkere stam voor het verder uitgroeien.
Wanneer voer je een kiemtest uit?
De kiemtest voer je uit om de kiemkracht te testen. Na verloop van tijd neemt namelijk de kiemkracht van zaden af. Over het algemeen hoef je nieuw gekochte zaden niet te testen en kun je er vanuit gaan dat deze kiemkrachtig zijn. Op de verpakking van de zaden vind je de verpakkingsdatum en de houdbaarheidsdatum.
Heb je zaden al eerder hebt gekocht dan is het aan te raden een kiemtest te doen. Ook na de houdbaarheidsdatum kunnen zaden nog kiemkrachtig zijn. Deze kiemkracht vooraf testen kan teleurstelling en verloren tijd voorkomen.
Heb je zelf zaden gewonnen uit een eerdere oogst? Dan heb je natuurlijk geen houdbaarheidsdatum. Voor de meeste gewassen zijn de levensduur bekend. Kijk hiervoor in de tabellen voor houdbaarheidsdatum voor groente & fruit en kruiden.
Ook als je de zaden te warm of te vochtig bewaard hebt is het aan te raden om de zaden eerst te testen voordat je potgrond verspild aan zaden die mogelijk niet meer ontkiemen. Of als je zaden verkregen hebt uit eerdere oogst.
Kiemtest
Tijd om te testen of je zaden nog kiemkrachtig zijn. Hiervoor heb je een aantal attributen nodig:
- 10 zaden (per soort)
- Keukenpapier
- Plantenspuit
- Plastic zakje (liefst afsluitbaar)
- Bakje
- Marker
Voor de kiemtest neem je 10 zaden van dezelfde soort. Hierdoor kun je makkelijk de kiemkracht berekenen. Ontkiemen uiteindelijk 6 zaden? Dan is de kiemkracht 60%. Verwacht niet altijd een kiemkracht van 100%, dit zal ook niet bij nieuwe zaden altijd het geval zijn. Bij een kiemkracht van 50% kun je de zaden blijven gebruiken. Zaai hierbij niet 1 maar 2 zaden per potje, zodat je genoeg zaailingen hebt om uit te zaaien. Komen er toch meer zaden uit, dan kun je de zwakste zaailing wegknippen.
Neem een stuk keukenpapier en maak dit gelijkmatig vochtig met de plantenspuit. Let op dat het papier niet doorweekt is. Plaats vervolgens de 10 zaden verspreid over het keukenpapier en vouw het papier dubbel. Druk het papier licht aan, zodat de zaden in contact komen met het keukenpapier. Rol het keukenpapier vervolgens op en steek het in de plastic zak. Sluit de plastic zak goed af, een kiertje vrijhouden mag. Daarmee voorkom je schimmel op de zaden. Schrijf het soort zaden op het zakje met de marker. Leg de zak in het bakje en bewaar deze op een warme en zonnige plaats. De meeste zaden ontkiemen namelijk bij een temperatuur tussen 21-23 graden Celsius.
Controleer de zaden iedere drie dagen op ontkieming, ook als de gemiddelde kiemtijd van het specifiek soort zaden langer is. Controleer of het keukenpapier nog vochtig is, anders sproei je dit lichtelijk bij.
Zijn de zaden niet ontkiemd na de gemiddelde kiemtijd? Dan kun je er vanuit gaan dat de zaden niet langer bruikbaar zijn. Komt 50% of meer zaden wel uit, dan kun je starten met voorzaaien zoals gebruikelijk. Is het resultaat lager dan 50%? Dan kun je beter nieuwe zaden aanschaffen. Ook al komt een klein deel van deze zaden op, de kwaliteit gaat samen met de kiemkracht na verloop van tijd ook achteruit.
Zaden opslaan
Om te voorkomen dat de zaden binnen korte tijd waardeloos worden is het belangrijk om goed te weten hoe je zaden opslaat. Voor het opslaan van zaden zijn verschillende oplossingen beschikbaar. Een zadenbewaarblik, zaadenveloppen of zadenbakken worden hier veel voor gebruikt.
Het belangrijkste om te weten bij het opslaan van zaden is het koel en in een donkere omgeving opslaan van de zaden. Daarom kies je bij voorkeur een ruimte met een lage luchtvochtigheid. Voor de zekerheid kun je er ook voor kiezen om een silicagel droogmiddel toe te voegen aan de verpakking om het eventuele vocht te absorberen. Deze koop je eenvoudig online. Heb je huis- of knaagdieren? Kies dan voor een goed afgesloten pot.
De ideale temperatuur voor het bewaren van zaden ligt tussen de 4 en 10 graden Celsius. De koelkast kan dus een ideale plaats zijn om de zaden te bewaren!
De houdbaarheid van zaden
Niet zeker hoe lang je zaden houdbaar zijn? Check het eenvoudig in onderstaande tabellen voor groente & fruit en kruiden.
Groente & fruit
| Groente | Houdbaarheid |
| Aardbei | 5 jaar |
| Andijvie | 5 jaar |
| Artisjok | 1-5 jaar |
| Asperge | 3-4 jaar |
| Aubergine | 4-5 jaar |
| Bieten | 2-5 jaar |
| Bloemkool | 4-5 jaar |
| Boerenkool | 3-5 jaar |
| Bonen | 2-4 jaar |
| Broccoli | 3-5 jaar |
| Erwten | 2-4 jaar |
| Kolen | 3-5 jaar |
| Komkommer | 3-6 jaar |
| Koolraap | 3-5 jaar |
| Koolrabi | 3-5 jaar |
| Linzen | 1-2 jaar |
| Mais | 1-3 jaar |
| Meloen | 3-6 jaar |
| Mosterd | 4 jaar |
| Okra | 2-3 jaar |
| Pastinaak | 1-3 jaar |
| Peper | 2-5 jaar |
| Pompoen | 4-6 jaar |
| Prei | 1-3 jaar |
| Rabarber | 4 jaar |
| Radijs | 4-5 jaar |
| Rapen | 4-5 jaar |
| Rucola | 3-6 jaar |
| Selderij | 3-5 jaar |
| Sla | 1-6 jaar |
| Snijbiet | 2-5 jaar |
| Sojabonen | 3-5 jaar |
| Spinazie | 1-5 jaar |
| Spruiten | 3-5 jaar |
| Tomaat | 3-7 jaar |
| Ui | 1-2 jaar |
| Watermeloen | 4-5 jaar |
| Wortel | 3-4 jaar |
Kruiden
| Kruid | Houdbaarheid |
| Anijs | 1-3 jaar |
| Basilicum | 3-5 jaar |
| Bieslook | 1-3 jaar |
| Citroenmelisse | 1-4 jaar |
| Citroengras | 3 jaar |
| Dille | 1-4 jaar |
| Duizendblad | 3-5 jaar |
| Kamille | 4 jaar |
| Kattenkruid | 3 jaar |
| Kervel | 1-4 jaar |
| Komijn | 1-3 jaar |
| Koriander | 1-4 jaar |
| Lavendel | 4 jaar |
| Marjolein | 1-4 jaar |
| Mint | 4 jaar |
| Oregano | 4 jaar |
| Peterselie | 1-4 jaar |
| Rosemarijn | 1-4 jaar |
| Salie | 1-3 jaar |
| Tijm | 1-4 jaar |
| Valeriaan | 2-3 jaar |
| Venkel | 1-2 jaar |
Op de verpakking tref je over het algemeen de houdbaarheid van de zaden aan. De meeste fabrikanten gaan uit van een veilige marge, dus het kan zijn dat de zaden langer kiemkrachtig blijven dan op de verpakking vermeld staat. Doe, voordat je deze zaden zaait, eerst een kiemtest om er achter te komen of de zaden nog voldoende kiemkrachtig zijn.
Een zwarte verkleuring van de zaden wijst op te natte of te warme omstandigheden. De kans dat deze zaden nog succesvol gaan ontkiemen is zeer laag. Zorg er voor dat er voldoende lucht bij de zaden zit om schimmel of rot te voorkomen.
Het is per soort zaad verschillend hoe lang ze moeten drogen voordat ze veilig opgeborgen kunnen worden. Gemiddeld ligt de droogtijd tussen de 3 en 6 dagen. Ben je niet helemaal zeker, laat de zaden dan liever langer drogen totdat de zaden zeker droog zijn, anders loop je kans op rot en schimmelvorming.
Zijn je zaden goed door de kiemtest gekomen? Dan wordt het tijd om de zaden voor te zaaien! Maar zaai je voor in (pot)grond of in vermiculiet? Hier lees je alle ins en outs van het kiezen van de juiste zaaigrond voor een succesvolle start van het nieuwe moestuinseizoen!
